• جهان:

آموزش غیرحضوری در دهه اول سال ۱۷۰۰ میلادی آغاز شد و هنوز هم در نقاط مختلف دنیا از این شیوه‌ آموزش برای تحصیل استفاده می شود. بهره‌گیری از فناوری در امر آموزش از اوایل دهه‌ ۱۹۰۰میلادی و آموزش مجازی از سال ۱۹۹۵ شروع شده است (نجابی، ۱۳۸۲).

 

  • موج اول آموزش الکترونیکی (۱۹۹۹-۱۹۹۴)

با ظهور پست الکترونیکی، مرورگرهای وب، «اچ‌تی‌ام‌ال», «مدیا پلایر» و ...، چهره‌ آموزش مبتنی بر چند‌رسانه‌ای‌ها تغییرات زیادی پیدا کرد. اساساً این نوع آموزش با کمک ابزارهایی چون پست الکترونیکی و اینترنت، و به صورت آموزش مبتنی بر رایانه و آموزش مبتنی بر وب، با کیفیت پایین و به صورت متناوب انجام گرفت.

 

  • موج دوم آموزش الکترونیکی (۲۰۰۵- ۲۰۰۰)

فناوری‌هایی چون جاوا، کاربردهای وسیع انواع شبکه‌ها، خطوط مخابراتی با پهنای باند وسیع، طراحی وب‌سایت‌های پیشرفته و ...، انقلابی در صنعت آموزش به وجود آورد و آموزش تحت وب را به آموزش واقعی بسیار نزدیک ساخت. ارائه‌ محتوای دوره در محیط‌های آموزشی چند بُعدی و ارائه‌ خدمات پیشرفته و باکیفیت به فراگیران و همچنین تعریف و ارائه‌ استانداردهای آموزش الکترونیکی از ویژگی‌های این دوران به شمار می‌آیند( knowledgenet۲۰۰۴).
یکی از دانشگاه‌های پیشگام در آموزش الکترونیکی دانشگاه «ام‌آی‌تی» است که در سال ۲۰۰۱ اعلام کرد قصد دارد محتوای دروس بعضی کلاس‌های خود را به صورت آزمایشی روی اینترنت قرار دهد. جامعه‌ علمی جهانی از این تصمیم بهت‌زده شد. مجریان این طرح، با هدف افزایش مهارت دانش‌آموختگان و برای تبادل اطلاعات و بهبود روش‌های تدریس در دانشگاه‌های سراسر جهان، طرح را اجرا کردند. اما برای اکثر مراکز آموزشی تعجب‌آور بود که دانشگاهی با چنین موقعیتی که معمولاً تمام فرصت‌های تحصیلی در آن، از سال قبل رزرو شده و بابت هر دانشجو سالانه ۴۱ هزار دلار شهریه دریافت می‌کند، چه احتیاجی به انتشار مطالب کلاس‌های درسی خود بر روی اینترنت دارد. «آن مارگویس» (دانشگاهی به وسعت دنیا، ۱۳۸۲) یکی از مدیران ارشد دوره‌های آموزش مجازی دانشگاه «ام‌آی‌تی» می‌گوید: هدف اصلی ما مبارزه با انحصار علم در سراسر جهان بوده است. درحال حاضر تنها کسانی که بتوانند مبالغ هنگفتی را هزینه کنند، به منابع علمی دسترسی کامل دارند و این وضعیت باید روزی اصلاح شود. خواندن این دروس منجر به گرفتن مدرک «ام‌آی‌تی» نمی‌شود، ولی برای افراد علاقه‌مند و طالب علم، بسیار مفید است. مطالب درسی که شامل امتحانات، جزوات آموزشی و منابع دیگر است، به صورت فایل‌های «پی‌دی‌اف» در سایت دانشگاه «ام‌آی‌تی» قرار گرفته‌اند. نکته‌ جالب این‌که اجازه‌ ترجمه‌ مطالب به زبان‌های مختلف در سراسر جهان داده شده است. درسال گذشته براساس آمارهای منتشره، کانادایی‌ها با بیش از ۵/۳ میلیون مراجعه، بزرگ‌ترین جامعه‌ مخاطبین دوره‌های «ام‌آی‌تی» بودند. دانشگاه «ام‌آی‌تی» طرح آموزش الکترونیکی خود را به نام «او.سی.دبلیو» از سال ۲۰۰۲ رسماً اجرا کرد. به هرحال این یکی از تجارب موفق دانشگاه «ام‌آی‌تی» بودکه با استفاده از قابلیت‌های شبکه‌ جهانی به دنیا عرضه می‌شود (دانشگاهی به وسعت دنیا، ۱۳۸۲).

 

  • ایران:

آموزش الکترونیکی در ایران به زمان بهره‌گیری از رایانه‌های شخصی در میان اقشار مختلف فرهنگی- اجتماعی برمی‌گردد. با ایجاد و توسعه‌ شبکه‌های ارتباطی، تحولات شگرفی در آموزش الکترونیکی به وجود آمده است.
دانشگاه بین‌المللی ایران که ترکیبی از امکانات موجود و بالقوه‌ دانشگاهیان و فناوران ایرانی در خارج از کشور است با همکاری مراکز دانشگاهی ایران، ترکیبی را به وجود آوردند که پیش‌نیاز آموزش الکترونیکی در ایران در سطح دانشگاه فراهم گردد. در سال ۲۰۰۲ میلادی این دانشگاه نیروهای خود را ساماندهی کرد و در پی همایش آموزش مجازی این دانشگاه در اوت ۲۰۰۲، به عنوان اولین دانشگاه مجازی ایران ظاهر شد. پس از آن دانشگاه‌های مختلف مانند صنعتی شریف، اصفهان، شیراز، تهران، دانشگاه آزاد منطقه‌ جنوب تهران، دانشگاه علوم حدیث، و دانشگاه اینترنتی ایران نیز طرح آموزش الکترونیکی را اجرا کردند.

 

هم اکنون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری «طرح ملی توسعه‌ دانشگاه‌های مجازی در کشور» را به امید تحقق نتایج زیر دنبال می‌کند:

  • همگانی‌کردن آموزش عالی،
  • شکوفایی استعدادهای افراد خارج از قلمرو رسمی دانشگاه‌ها،
  • کاهش تعداد متقاضیان ورود به دانشگاه از طریق کنکور،
  • کاهش هزینه‌های مسافرت‌های بین‌شهری،
  • گسترش مرزهای دانش به فراسوی محدودیت‌های سنتی،
  • حرکت در زمینه‌ کوچک‌سازی دانشگاه‌ها (از نظر فیزیکی)،
  • افزایش توان رقابت علمی کشور،
  • همگامی با کاروان جهانی علم و ارتقای علمی در قرن حاضر (طرح ملی توسعه‌ دانشگاه‌های مجازی، ۱۳۸۲).

 

با بررسیهای انجام شده در داخل کشور، سیزده دانشگاه و پنج موسسه و دو روستا، آموزش الکترونیک ارائه می دهند و وب سایت‌های این نوع آموزش را در شبکه اینترنت ایجاد کرده اند.

این پژوهش با هدف شناسایی موسسات و دانشگاههای داخل و خارج از کشور ،الزامات اجرای آموزش الکترونیک و مشکلات سازمانها و موسسات در اجرای آموزش الکترونیک تهیه شده است. روش تحقیق استفاده شده در این پژوهش روش تحلیلی و تطبیقی است. با بررسیهای انجام شده در داخل کشور، سیزده دانشگاه و پنج موسسه و دو روستا، آموزش الکترونیک ارائه می دهند و وب سایت‌های این نوع آموزش را در شبکه اینترنت ایجاد کرده اند. در خارج از کشور به دلیل تعداد بیشمار این موسسات فقط و دانشگاهها و موسسات مطرح در این زمینه معرفی شده اند که عبارتند از چهار دانشگاه و هشت موسسه که با سند کاوی منابع فارسی و لاتین و جستجو ۲۰۰ وب سایت اطلاعات لازم جمع آوری و تحلیل شده است.برای اجرای آموزش به روش جدید مدیران سازمانها و موسسات باید مقدماتی را در سازمانها فراهم کنند.